مروری بر یوژنیک و سیر تحولی آن

یوژنیک یا علم اصلاح نژاد انسان، جنبشی مبتنی بر مفاهیم زیست شناسی است که از کاربرد اقداماتی در جهت بهبود ساختار ژنتیک جمعیت های انسانی حمایت می کند و در برهه ای از زمان در شؤون متعددی از اجتماع از جمله حقوق و مجازات مورد استناد قرار می گرفته است. در واقع، تحت سیاست های یوژنیکی که مبانی آن از سوی زیست شناسان، متخصصان بهداشت عمومی و پزشکان مورد تأیید قرار گرفته بود، حکم به حذف افرادی خاص از مجموعه ی ژنی جوامع انسانی داده می شد و از این قِبَل شمار زیادی از انسان ها تحت عقیم سازی واقع می شدند. این مبانی، البته از سوی دیگر، مورد تأیید اقتصاددانان و حقوق دانانی بود که دستی در طراحی و اجرای سیاست های دولتی در کشورهای مختلف داشتند. چاپ دو مجله ی مستقل در حوزه ی یوژنیک و ارائه ی تحقیقات مختلفی که تأثیر ژنتیک بر رفتار و درستی سیاست های یوژنیکی را تأیید می کرده اند، خود نشان دهنده ی اوج مقبولیت علمی این جنبش زیستی - اجتماعی است. البته اقبال به این علم و سیاست های مرتبط با آن، پس از اقدامات لجام گسیخته ی آلمان نازی در عقیم سازی ده ها هزار نفر از معلولان ذهنی/حرکتی تحت تأثیر قرار گرفت و آرام آرام زمزمه ی انتقادهای اخلاقی و علمی در زیر سؤال بردن مبانی یوژنیک به گوش رسید تا این که در دهه ی 1970 میلادی دیگر کم تر کسی از یوژنیک سخنی بر زبان می راند. در مقاله ی حاضر، مفهوم یوژنیک، سیاست های مبتنی بر آن و دوره های اوج و افول و احیای مجدد آن، مورد بحث قرار می گیرد تا با نگاهی آگاهانه تر به این مقوله، اتخاذ سیاست های کارآمدتر بهداشتی- اخلاقی در حوزه ی سلامت جامعه با حساسیت بیش تری انجام شود